Ερωτήσεις σχετικά με το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος πιστεύεται γενικώς πως δεν μπορούν να απαντηθούν από την επιστήμη. Όμως ο Σαμ Χάρις εξηγεί πως η επιστήμη μπορεί -και θα έπρεπε- να είναι μια αυθεντία σε ζητήματα ηθικής, διαμορφώνοντας ανθρώπινες αξίες και παρουσιάζοντας τι απαρτίζει την καλή ζωή.O Harris έλαβε το πτυχίο φιλοσοφίας από το Stanford και διδακτορικό στις νευροεπιστήμες από το UCLA. Είναι ο συνιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας «project Λογικής», μια μη κερδοσκοπική αφιερωμένη στη διάδοση της επιστημονικής γνώσης και της εκοσμίκευσης των αξιών στην κοινωνία.
https://ted.com/talks/view/id/801
Θα σας μιλήσω σήμερα για τη σχέση μεταξύ επιστήμης και ανθρώπινων αξιών. Είναι ευρέως διαδεδομένο ότι τα ερωτήματα ηθικής, ερωτήματα για το καλό και το κακό, το σωστό και το λανθασμένο, είναι ερωτήματα για τα οποία η επιστήμη δεν έχει επίσημη άποψη. Θεωρείται ότι η επιστήμη μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τι εκτιμούμε, αλλά ποτέ δεν θα μπορέσει να μας πει τι θα έπρεπε να εκτιμούμε. Συνεπώς, οι περισσότεροι άνθρωποι…Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ, θεωρούν πως η επιστήμη δεν θα μπορέσει ποτέ να απαντήσει τα πιο σημαντικά ερωτήματα στην ζωή των ανθρώπων, ερωτήματα όπως:»Για ποια πράγματα αξίζει να ζείς;» «Για ποια πράγματα αξίζει να πεθαίνει κανείς;» «Από τι συνίσταται η «καλή» ζωή;»
Οπότε, θα επιχειρήσω να εξηγήσω πως αυτό είναι μια πλάνη και πως η διάκριση μεταξύ επιστήμης και ανθρώπινων αξιών είναι μια πλάνη. Και αρκετά επικίνδυνη μάλιστα, ειδικά σε αυτό το σημείο της ανθρώπινης ιστορίας. Λέγεται συχνά ότι η επιστήμη δεν μπορεί να μας δώσει ένα θεμέλιο ηθικής και ανθρώπινων αξιών, διότι η επιστήμη ασχολείται με δεδομένα και φαίνεται πως τα δεδομένα ανήκουν σε διαφορετική σφαίρα απ’ότι οι αξίες. Επίσης, θεωρείται ότι δεν υπάρχει μια περιγραφή του Είναι του κόσμου η οποία μπορεί να μας πως ο κόσμος θα έπρεπε να είναι. Όμως νομίζω ότι αυτό δεν είναι αληθές. Οι αξίες αποτελούν ένα συγκεκριμένο είδος δεδομένων. Είναι τα δεδομένα όσον αφορά την ευημερία των ενσυνείδητων πλασμάτων.
Γιατί συμβαίνει να μην έχουμε ηθικές υποχρεώσεις απέναντι στις πέτρες; Γιατί δε νιώθουμε συμπόνοια για τις πέτρες; Επειδή δεν νομίζουμε ότι οι πέτρες μπορούν να υποφέρουν. Και αν είμαστε περισσότερο ευαισθητοποιημένοι για τους συγγενείς μας πιθήκους απ’ότι είμαστε για τα έντομα, το οποίο ισχύει άλλωστε, συμβαίνει γιατί νομίζουμε ότι εκτίθενται σε μεγαλύτερο εύρος ευτυχίας και πόνου. Τώρα, το κρίσιμο στοιχείο που παρατηρούμε εδώ είναι ότι αυτό είναι ένας πραγματολογικός ισχυρισμός: Είναι κάτι για το οποίο θα μπορούσαμε να κάνουμε λάθος ή όχι. Και αν έχουμε παρερμηνεύσει τη σχέση μεταξύ βιολογικής πολυπλοκότητας και των δυνατοτήτων βιώματος, τότε μπορεί να κάνουμε λάθος και για τον εσωτερικό κόσμο των εντόμων.
Και δεν υπάρχει κάποια ιδέα, κάποια εκδοχή ανθρώπινης ηθικής και ανθρώπινων αξιών, που να έχω ποτέ συναντήσει, η οποία κάποια στιγμή να μην περιορίστηκε στο να μας απασχολεί για το ενσυνείδητο βίωμα και των πιθανών αλλαγών του. Ακόμη και αν προσλαμβάνεις τις αξίες σου από την θρησκεία, ακόμη και αν πιστεύεις ότι το καλό και το κακό τελικώς συνδέονται με καταστάσεις μετά θάνατον — είτε με την αιώνια ευτυχία δίπλα στο Θεό είτε με αιώνια βάσανα στην κόλαση – θα εξακολουθείς να απασχολείσαι με τη συνείδηση και τις αλλαγές της. Και το να λες ότι αυτές οι αλλαγές θα παραμείνουν μετά θάνατον είναι από μόνο του πραγματολογικός ισχυρισμός ο οποίος, φυσικά, μπορεί να είναι αληθινός ή όχι.
Τώρα για να μιλήσουμε σχετικά με τις συνθήκες ευημερίας σε αυτή τη ζωή, για τους ανθρώπους, γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα συνεχές για αυτά τα στοιχέια. Γνωρίζουμε ότι είναι δυνατό να ζεις σε ένα αποτυχημένο κράτος, όπου ότι είναι να πάει στραβά, πηγαίνει στραβά – όπου οι μητέρες δεν μπορούν να θρέψουν τα παιδιά τους, όπου οι άγνωστοι δεν μπορούν να βρουν μια βάση ειρηνικής συνεργασίας και ο κόσμος δολοφονείται αδιακρίτως. Και γνωρίζουμε ότι είναι δυνατό να προχωρήσουμε σε αυτό το συνεχές προς κάτι λίγο πιο ειδυλλιακό, σε ένα μέρος όπου ένα συνέδριο όπως αυτό είναι εφικτό. Και γνωρίζουμε – γνωρίζουμε – ότι υπάρχουν σωστές και λάνθασμένες απαντήσεις ως προς το πως να πάμε σε αυτό το χώρο. Το να βάλουμε χολέρα στο νερό θα ήταν μια καλή ιδέα; Πιθανόν όχι. Θα ήταν καλή ιδέα για όλους να πιστεύουν στο κακό μάτι, έτσι ώστε όταν τους συμβαίνουν άσχημα πράγματα να ρίχνουν αμέσως το φταίξιμο στους γείτονες; Πιθανόν όχι. Υπάρχουν αλήθειες να μαθευτούν για το πως μπορούν οι ανθρώπινες κοινωνίες να ανθίσουν, είτε τις καταλαβαίνουμε αυτές τις αλήθειες ή όχι. Και η ηθική σχετίζεται με αυτές τις αλήθειες.
Έτσι, μιλώντας για αξίες, μιλούμε και για δεδομένα. Τώρα, η κατάσταση μας στον κόσμο μπορεί να κατανοηθεί σε πολλά επίπεδα – κυμαινόμενοι από το επίπεδο του γονιδιώματος έως το επίπεδο των οικονομικών συστημάτων και των πολιτικών διακανονισμών. Αλλά εάν θα μιλήσουμε για την ανθρώπινη ευημερία είναι απαραίτητο να μιλήσουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Επειδή γνωρίζουμε ότι η εμπειρία μας για τον κόσμο και τον εαυτό μας μέσα του πραγματοποιείται μέσα στον εγκέφαλο –
ότι και αν συμβαίνει μετά το θάνατο. Ακόμη και αν ο βομβιστής αυτοκτονίας, πάρει τις 72 παρθένες στη μετά θάνατον ζωή, σε αυτή τη ζωή, η προσωπικότητά του – η σχετικά ατυχής προσωπικότητά του – είναι ένα προϊόν του εγκεφάλου του. Έτσι – η συμβολή του πολιτισμού – εάν ο πολιτισμός μας αλλάζει, και πράγματι το κάνει, μας αλλάζει μέσω του εγκεφάλου μας. Επομένως οποιαδήποτε πολιτιστική μεταβολή και αν προκαλεί την ακμή των ανθρώπων μπορεί, τουλάχιστον κατ’ αρχήν, να κατανοηθεί στο γενικότερο πλαίσιο μιας ωριμάζουσας επιστήμης του νου – νευροεπιστήμη, ψυχολογία, κτλ.
Επομένως, αυτό για το οποίο μιλώ είναι ότι η αξία μπορεί να αναχθεί σε δεδομένα – δεδομένα ενσυνείδητων βιωμάτων – ενσυνείδητων όντων. Επομένως μπορούμε να οραματιστούμε ένα χώρο πιθανών αλλαγών στο βίωμα αυτών των όντων. Και βλέπω αυτόν το χώρο σαν κάποιου είδους ηθικά τοπία, με διακυμάνσεις που αντιστοιχούν σε διαφορές στην ευημερία των ενσυνείδητων πλασμάτων, συγχρόνως προσωπικά και συλλογικά. Και εκείνο που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι πιθανόν να υπάρχουν καταστάσεις ανθρώπινης ευημερίας στις οποίες σπάνια έχουμε πρόσβαση, στις οποίες λίγοι έχουν πρόσβαση. Και αυτές αναμένουν να τις ανακαλύψουμε. Ίσως κάποιες από αυτές τις καταστάσεις μπορούν να ορθά να ονομαστούν μυστικιστικές ή πνευματικές. Ίσως να υπάρχουν και άλλες καταστάσεις στις οποίες δεν έχουμε πρόσβαση δεδομένης της κατασκευής του μυαλού μας όμως, είναι πιθανό άλλα μυαλά να μπορέσουν να τις ανακαλύψουν.
Τώρα ας γίνω σαφής σε αυτά που δεν λέω. Δεν λέω ότι η επιστήμη μπορεί να εγγυηθεί την χαρτογράφηση αυτού του χώρου ή ότι θα έχουμε επιστημονικές απαντήσεις σε κάθε εικάσιμο ηθικό ερώτημα. Δεν νομίζω, για παράδειγμα, ότι κάποια μέρα θα συμβουλεύεσαι έναν υπερυπολογιστή για να μάθεις εάν θα έπρεπε να κάνεις δεύτερο παιδί ή εάν θα έπρεπε να βομβαρδίσεις τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ή εάν θα μπορείς να βάλεις στα εταιρικά έξοδά το κόστος του TED. (Γέλια) Αλλά εάν οι ερωτήσεις επηρεάζουν την ανθρώπινη ευημρία τότε έχουν απαντήσεις, είτε μπορούμε να τις βρούμε είτε όχι. Και μόνο η παραδοχή αυτού – η παραδοχή της ύπαρξης σωστών και λανθασμένων απαντήσεων στο ερώτημα του πως μπορούν οι άνθρωποι να ακμάσουν – θα αλλάξει τον τρόπο που μιλούμε για την ηθική και θα αλλάξει τις προσδοκίες της ανθρώπινης συνεργασίας στο μέλλον.
Για παράδειγμα, υπάρχουν 21 πολιτείες στην Αμερική όπου η σωματική τιμωρία στο σχολείο είναι νόμιμη: είναι νόμιμο δηλαδή για ένα δάσκαλο να χτυπάει ένα παιδί με ένα ξύλο, δυνατά, προκαλώντας μελανιές και κάλους ή ακόμη και κοψίματα στο δέρμα. Και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά, κατά λάθος, υποβάλλονται σε αυτό κάθε χρόνο. Οι θέσεις αυτών των πεφωτισμένων περιοχών, νομίζω, δεν θα σας εκπλήξει. Δεν μιλάμε για το Κοννέκτικατ.
Και η λογική πίσω από αυτήν την συμπεριφορά είναι σαφώς θρησκευτική. Ο Ίδιος ο Δημιουργός του σύμπαντος μας είπε να χρησιμοποιούμε τη ράβδο, ώστε να μη κακομάθει το παιδί: Αυτό βρίσκεται στις Παροιμίες 13, 20 και νομίζω στην 23. Όμως μπορούμε να κάνουμε την ευνόητη ερώτηση: Έιναι καλή ιδέα, γενικά, να υποβάλουμε τα παιδιά στον πόνο τη βία και τη δημόσια ταπείνωση ως μέσο ενθάρρυνσης της υγιειούς συναισθηματικής ανάπτυξης και καλής συμπεριφοράς; (Γέλια) Υπάρχει καμία αμφιβολία πως αυτή η ερώτηση έχει απάντηση και πως αυτή έχει σημασία;
Πολλοί από εσάς ανησυχείτε ότι αυτή η έννοια της ευημερίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί και φαινομενικά είναι διαρκώς ανοιχτή σε επανερμήνευση. Επομένως, πως γίνεται να υπάρξει μια αντικειμενική ερμηνεία της ευημερίας; Σκεφτείτε κατ’ αναλογία την έννοια της σωματικής υγείας. Η έννοια της σωματικής υγείας δεν είναι καθορισμένη. Όπως ακούσαμε από τον Μάϊκλ Σπέκτερ, έχει αλλάξει διαχρονικά. Όταν φτιάχτηκε αυτό το άγαλμα, ο μέσος όρος προσδόκιμου ζωής ήταν πιθανόν τα 30 χρόνια. Τώρα είναι κοντά στα 80 στον αναπτυγμένο κόσμο. Μπορεί να έρθει ο καιρός όπου θα παρέμβουμε στα γονιδιώματά μας με τέτοιο τρόπο όπου, το να μην μπορείς να τρέχεις μαραθώνιο στην ηλικία των 200 ετών να θεωρείται μια σοβαρή αδυναμία. Ο κόσμος θα σου προσφέρει δωρεές όταν θα είσαι σε αυτή την κατάσταση. (Γέλια)
Παρατηρείστε το γεγονός ότι η έννοια της υγείας είναι ανοιχτή, αληθινά ανοιχτή για αναθεώρηση χωρίς να την κάνει κενή. Η διαφορά μεταξύ ενός υγειούς ανθρώπου και ενός πεθαμένου είναι τόσο ξεκάθαρη και παρεπόμενη όσο κάθε άλλη που γίνεται στην επιστήμη. Άλλο ένα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι υπάρχουν αρκετά άκρα στο ηθικό τοπίο. Μπορεί να υπάρχουν ισότιμοι τρόποι να ευδοκιμούμε: μπορεί να υπάρχουν ισότιμοι τρόποι να οργανωθεί η ανθρώπινη κοινωνία έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η ανθρώπινη ακμή.
Τώρα, αυτό γιατί να μην μπορεί υποτιμήσει μια αντικειμενική ηθική; Σκεφτείτε πως μιλάμε για το φαγητό: Δεν θα προσπαθήσω να επιχειρηματολογήσω για το ότι πρέπει να υπάρχει κάποιο σωστό είδος φαγητού που πρέπει να τρώμε. Υπάρχει ξεκάθαρα ένα εύρος υλικών που αποτελούν υγειή φαγητά. Ωστόσο υπάρχει ξεκάθαρη διάκριση μεταξύ φαγητού και δηλητηρίου. Το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετές σωστές απαντήσεις στη ερώτηση, «Τί είναι φαγητό;» δεν μας δελεάζει στο να πούμε ότι δεν υπάρχουν αλήθειες να αναδυθούν, για την ανθρώπινη διατροφή. Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν ότι μια οικουμενική ηθική θα απαιτήσει ηθικές αντιλήψεις που δεν χωρούν εξαιρέσεις.
‘Ετσι, για παράδειγμα, εάν είναι πραγματικά λάθος το να ψεύδεσαι, πρέπει πάντα να είναι λάθος σαν πράξη και αν μπορείς να βρεις μια εξαίρεση σε αυτό τότε δεν θα πρέπει να υπάρχουν ηθικές αλήθειες. Γιατί να το σκεφτούμε αυτό; Σκεφτείτε κατ’ αναλογία το σκάκι. Τώρα, εάν θέλεις να παίξεις καλό σκάκι, η αρχή: «Μη χάσεις τη Βασίλισσα», είναι καλό να τηρηθεί. Όμως σαφώς επιτρέπει τις εξαιρέσεις. Υπάρχουν στιγμές όπου το να χάσεις τη Βασίλισσα είναι η πιο ευφυής κίνηση. Υπάρχουν στιγμές όπου είναι η μόνη καλή κίνηση που μπορείς να κάνεις. Και όμως, το σκάκι είναι ένας χώρος τέλειας αντικειμενικότητας. Το γεγονός ότι υπάρχουν εξαιρέσεις εδώ δεν το αλλάζει καθόλου.
Αυτό μας οδηγεί σε εκείνες τις κινήσεις που οι άνθρωποι συνηθίζουν να κάνουν όταν βρίσκονται στην ηθική σφαίρα. Σκεφτείτε το πρόβλημα των γυναικών με το σώμα τους: Τι μπορείς να κάνεις με αυτά; Ένα πράγμα που μπορείς να κάνεις, είναι να τα καλύψεις πλήρως. Αυτή είναι η θέση, γενικώς, της διανοητικής μας κοινωνίας ότι ενώ δεν μας αρέσει αυτό, μπορεί να το θεωρούμε «λάθος» στη Βοστώνη ή το Πάλο Άλτο, αλλά ποιοί είμαστε εμείς που θα πούμε ότι οι περήφανοι κάτοικοι μιας αρχαίας κουλτούρας κάνουν λάθος στο να υποχρεώνουν τις γυναίκες και τις κόρες τους στο να ζουν σε υφασμάτινα σακιά; Και ποιοι είμαστε εμείς που θα πούμε ότι κάνουν λάθος να τις χτυπούν με ατσάλινα καλώδια ή να τους ρίχνουν οξύ μπαταρίας στο πρόσωπό τους αν αρνηθούν το προνόμιο του να περιορίζονται με αυτόν τον τρόπο;
Ποιοί είμαστε εμείς που δεν θα το πούμε αυτό; Γιατί να προσποιούμαστε ότι γνωρίζουμε τόσα λίγα για την ανθρώπινη ευδαιμονία ώστε να μην κρίνουμε πρακτικές σαν αυτές; Και δεν μιλάω για το εθελοντικό φόρεμα της μπούρκας – για εμένα, οι γυναίκες θα έπρεπε να φοράνε ότι θέλουν. Αλλά τι σημαίνει εθελούσιο σε μια κοινωνία όπου, όταν ένα κορίτσι βιάζεται, η πρώτη παρόρμηση του πατέρα της, αρκετά συχνά, είναι να τη σκοτώσει για να διώξει την ντροπή;
Αφήστε απλά αυτό το δεδομένο να σκάσει στο μυαλό σας για λίγο: Η κόρη σας βιάζεται και αυτό που κάνεις είναι να τη σκοτώσεις. Ποιές είναι πιθανότητες αυτό να αντιπροσωπεύει την κορυφή της ανθρώπινης ακμής;
Το να το πεις αυτό, δεν σημαίνει ότι έχεις την τέλεια λύση στη δική σου κοινωνία. Για παράδειγμα, αυτό παρατηρούμε σχεδόν σε όλα τα περίπτερα του πολιτισμένου κόσμου. Τώρα, δεδομένου ότι για αρκετούς άνδρες, ίσως χρειάζεται να έχεις πτυχίο φιλοσοφίας για να δεις κάτι λάθος σε αυτές τις φωτογραφίες. (Γέλια) Αλλά αν βρισκόμαστε σε στοχασμό μπορούμε να αναρωτηθούμε, «Είναι αυτή η τέλεια έκφραση μιας ψυχολογικής ισορροπίας με σεβασμό στις μεταβλητές όπως νεότητα και ομορφιά και γυναικεία σώματα;» Δηλαδή, είναι αυτό το ιδανικό περιβάλλον στο οποίο θα μεγαλώσετε τα παιδιά σας; Πιθανόν όχι. Εντάξει ίσως να υπάρχει κάποιο μέρος στο φάσμα μεταξύ αυτών των δύο άκρων, που να αντιπροσωπεύει ένα χώρο καλύτερης ισορροπίας. (Χειροκρότημα) Ίσως να υπάρχουν αρκετά τέτοια μέρη –
ξανά, δεδομένων των αλλαγών στον ανθρώπινο πολιτισμό μπορεί να υπάρχουν αρκετά άκρα στο ηθικό τοπίο. Όμως εκείνο που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι θα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι τρόποι να μη βρεθείς σε κάποιο άκρο. Τώρα, η ειρωνεία, σύμφωνα με την οπτική μου οι μόνοι άνθρωποι που φαίνεται γενικά να συμφωνούν μαζί μου και που θεωρούν ότι υπάρχουν σωστές και λανθασμένες απαντήσεις στα ηθικά ερωτήματα είναι θρησκευτικοί δημαγωγοί διαφόρων τύπων.
Και φυσικά εκείνοι πιστεύουν ότι έχουν τις σωστές απαντήσεις σε ηθικά ερωτήματα διότι τις παίρνουν από μια φωνή σε μια θύελλα, όχι επειδή έκαναν μια ευφυή ανάλυση των αιτιών και της κατάστασης της ανθρώπινης και ζωϊκής ευημερίας. Στην πραγματικότητα, η ανθεκτικότητα της θρησκείας ως το πρίσμα μέσω του οποίου οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τα ηθικά ερωτήματα, έχει αποκόψει μέρος του ηθικού διαλόγου από αληθινά ζητήματα ανθρώπινου και ζωικού πόνου. Για αυτό το λόγο σπαταλάμε το χρόνο μας μιλώντας για γάμο ομοφυλοφύλων και όχι για γενοκτονίες ή την εξάπλωση των πυρηνικών ή τη φτώχεια ή οποιοδήποτε άλλο σημαντικό ζήτημα. Όμως οι δημαγωγοί έχουν δίκιο για ένα πράγμα, χρειαζόμαστε μια οικουμενική σύλληψη των ανθρώπινων αξιών.
Τώρα, τι μπαίνει εμπόδιο σε αυτό; Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι κάνουμε κάτι διαφορετικό όταν μιλάμε για την ηθική – ειδικά οι κοσμικοί (αθεϊστές), ακαδημαϊκοί, επιστημονικοί τύποι. Όταν μιλάμε για την ηθική εκτιμούμε τις διαφορετικές απόψεις με τρόπο που δεν το κάνουμε σε κάποιο άλλο τομέα της ζωής μας. Έτσι, για παράδειγμα ο Δαλάι Λάμα σηκώνεται κάθε πρωί διαλογιζόμενος τη συμπόνοια και πιστεύει ότι το να βοηθάς άλλα ανθρώπινα όντα είναι ένα καίριο στοιχείο της ανθρώπινης ευτυχίας. Από την άλλη μεριά έχουμε κάποιον σαν τον Τέντ Μπάντυ: Ο Τέντ Μπάντυ αρεσκόταν στο να απαγάγει, να βιάζει να βασανίζει και να σκοτώνει νεαρές γυναίκες.
Επομένως φαίνεται να έχουμε μια γνήσια ασυμφωνία απόψεων για το πώς να χρησιμοποιεί κάποιος το χρόνο του καλύτερα. (Γέλια) Οι περισσότεροι Δυτικοί διανοούμενοι κοιτάζουν αυτήν την κατάσταση και λένε, «Ξέρετε, δεν υπάρχει κάτι στις πράξεις του Δαλάι Λάμα που να εξηγεί το σωστό – το απολύτως σωστό – ή στον Τέντ Μπάντυ που να εξηγεί το απολύτως λανθασμένο ώστε να δείνει ένα πραγματικό επιχείρημα το οποίο δυνητικά να μπει στα όρια της επιστήμης. Στον έναν αρέσει η σοκολάτα, στον άλλο η βανίλια. Δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να πει ο ένας στον άλλο ώστε να τον πείσει.» Σημειωτέον, ότι δεν το κάνουμε αυτό στην επιστήμη.
Στα αριστερά έχουμε τον Έντουαρντ Γουίτεν. Είναι ειδικός στη θεωρία χορδών. Εάν ρωτήσετε τους πιο έξυπνους φυσικούς τριγύρω, ποιος είναι ο πιο έξυπνος φυσικός τριγύρω, από όσο ξέρω, οι μισοί από αυτούς λένε τον Έντ Γουίτεν. Οι άλλοι μισοί θα σας πουν ότι δεν τους αρέσει η ερώτηση. (Γέλια) Τι θα γινόταν λοιπόν εάν εμφανιζόμουν σε ένα συνέδριο φυσικών και έλεγα, «Η Θεωρία Χορδών είναι κίβδηλη. Δεν απηχεί σε μένα. Δεν επιλέγω να βλέπω το σύμπαν σε μικρή κλίμακα. Δεν την υποστηρίζω.» (Γέλια) Τίποτε δεν θα συμβεί γιατί δεν είμαι φυσικός, δεν καταλαβαίνω τη θεωρία χορδών. Είμαι ο Τέντ Μπάντυ της θεωρίας χορδών. (Γέλια) Δεν θα ήθελα να είμαι σε κάποιο σύλλογο θεωρίας χορδών που να με έχει μέλος.
Αλλά αυτό είναι μια άποψη. Όποτε μιλούμε για δεδομένα, συγκεκριμένες απόψεις πρέπει να αποκλείωνται. Αυτό σημαίνει να έχεις ένα τομέα ειδίκευσης. Για αυτό μπορούμε με τη γνώση να κάνουμε εκτιμήσεις. Πως γίνεται να έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι στην ηθική σφαίρα δεν υπάρχει ηθική ειδικότητα ή ηθικό ταλέντο ή ηθική ιδιοφυία ακόμη; Πως γίνεται να έχουμε πείσει τους εαυτούς μας πως κάθε άποψη πρέπει να μετρήσει; Πως γίνεται να έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι κάθε κουλτούρα έχει μια οπτική για τέτοια θέματα που να αξίζει εξέτασης; Μπορούν να έχουν οι Ταλιμπάν άποψη για τη φυσική που να αξίζει εξέτασης; Όχι. (Γέλια) Πως γίνεται να είναι λιγότερο πασιφανής η αμάθειά τους στο ζήτημα της ανθρώπινης ευημερίας; (Χειροκρότημα)
Επομένως, νομίζω, πως αυτό χρειάζεται ο κόσμος τώρα. Χρειάζεται ανθρώπους σαν εμάς που θα παραδεχτούν ότι υπάρχουν σωστές και λανθασμένες απαντήσεις σε ερωτήματα ανθρώπινης ακμής’ και η ηθική σχετίζεται με αυτόν τον τομέα δεδομένων. Είναι πιθανό για τα άτομα ή ακόμη και για ολόκληρους πολιτισμούς να νοιάζονται για λάθος πράγματα: Που σημαίνει ότι είναι πιθανό για εκείνους να έχουν πιστεύω και πόθους που με σιγουριά θα οδηγήσουν σε άσκοπο ανθρώπινο πόνο. Απλώς και μόνο η αποδοχή αυτού, θα μεταμορφώσει τη συζήτηση για την ηθική. Ζούμε σε ένα κόσμο στον οποίο τα σύνορα μεταξύ των εθνών μειώνονται συνεχώς και κάποια μέρα δεν θα σημαίνουν τίποτα.
Ζούμε σε ένα κόσμο γεμάτο καταστρεπτική τεχνολογία και αυτή η τεχνολογία δεν μπορεί να αντιστραφεί, θα είναι πάντα πιο εύκολο να σπάμε τα πράγματα από το να τα διορθώνουμε. Μου φαίνεται επομένως, ότι είναι ολοφάνερο ότι δεν μπορούμε πια να σεβαστούμε και να ανεχτούμε τις ευρείες διαφοροποιήσεις σε νοήσεις για την ανθρώπινη ευημερία, όπως δεν σεβόμαστε ή ανεχόμαστε ευρείες διαφοροποιήσεις σε νοήσεις για το πως εξαπλώνονται οι ασθένεις ή για πρότυπα ασφαλείας κτηρίων και αεροπλάνων. Πρέπει απλά να συγκλίνουμε στις απαντήσεις που δίνουμε στα πιο σημαντικά ερωτήματα της ανθρώπινης ζωής. Και για να το κάνουμε αυτό πρέπει να αποδεχτούμε ότι αυτά τα ερωτήματα έχουν απαντήσεις. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. (Χειροκρότημα)
Κρις Άντερσον: Λοιπόν, έχουμε αρκετά εύφλεκτο υλικό εδώ. Είτε το κοινό εδώ είτε άνθρωποι από όλο τον κόσμο το να ακούνε κάτι σαν αυτό, μπορεί σίγουρα να προκαλέσει κραυγές οργής, έπειτα εξίσου μερικές από αυτές.
Η γλώσσα φαίνεται να παίζει προτεύοντα ρόλο εδώ. Όταν μίλησες για την μπούρκα, μίλησες για γυναίκες ντυμένες σε υφασμάτινα σακιά. Έχω ζήσει στον Μουσουλμανικό κόσμο, μίλησα με αρκετές Μουσουλμάνες Κάποιες από αυτές έλεγαν κάτι διαφορετικό. Έλεγαν ότι: «Όχι, ξέρετε, αυτό είναι ένας εορτασμός της γυναικείας μοναδικότητας, βοηθά στο να ενισχυθεί αυτή και είναι αποτέλεσμα του γεγονότος…» και αυτή είναι μια επιχειρηματολογία μελετημένη ψυχολογικά: «Ότι η ανδρική λαγνεία δεν είναι εμπιστεύσιμη.» Εννοώ, θα μπορούσες να μπεις σε διάλογο με τέτοιου τύπου γυναίκες δίχως να φαίνεσαι σαν ένας πολιτιστικός ιμπεριαλιστής;
Σαμ Χάρρις: Ναί, προσπάθησα να το θίξω σε μια πρόταση, καθώς κοιτούσα το ρολόι, αλλά το ερώτημα είναι, τι είναι εθελούσιο σε ένα πλαίσιο όπου οι άντρες έχουν συγκεκριμένες προσδοκίες, και σου έχουν εγγυηθεί ότι θα σου φερθούν με συγκεκριμένο τρόπο εάν δεν καλύψεις το σώμα σου; Επομένως, εάν κάποιος σε αυτό το δωμάτιο θέλει να φορέσει μπούρκα ή ένα αστείο καπέλο ή ένα τατουάζ στο πρόσωπο – Νομίζω θα έπρεπε να είναι ελεύθεροι να κάνουν θεληματικά αυτό που επιθυμούν, όμως θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς για τους περιορισμούς που υπόκεινται αυτές οι γυναίκες. Και επομένως νομίζω ότι δεν θα έπρεπε να είμαστε τόσο πρόθυμοι να δεχθούμε το λόγο τους, ειδικά όταν έχει 50 βαθμούς έξω και εκείνες φορούν ολόσωμη μπούρκα.
Κ.Α: Αρκετοί άνθρωποι θέλουν να τπιστέψουν σε αυτή την έννοια της ηθικής προόδου. Αλλά μπορείτε να τη συμφιλιώσετε αυτή; Νομίζω ότι από αυτά που είπατε, καταλαβαίνω ότι θα μπορούσατε να τη συμφιλιώσετε με ένα κόσμο που δεν γίνεται μονοδιάστατος, όπου όλοι πρέπει να σκεφτόμαστε το ίδιο. Περιγράψτε την εικόνα του τι θα συμβεί σε πενήντα χρόνια από το τώρα, σε εκατό. Πως θα φανταζόσασταν τον κόσμο, που ισορροπεί την ηθική πρόοδο με τον πλούτο.
Σ.Χ: Νομίζω πως μόλις παραδεχθούμε ότι βρισκόμαστε στο δρόμο προς την κατανόηση του νου μας στο επίπεδο του εγκεφάλου, με ιδιαίτερη λεπτομέρεια, τότε θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι θα καταλάβουμε όλα τα θετικά και αρνητικά προτερήματα του εαυτού μας με μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Οπότε θα κατανοήσουμε τα θετικά κοινωνικά συναισθήματα όπως η συναίσθηση και η συμπόνοια, ενώ θα καταλάβουμε τους παράγοντες που τα επηρεάζουν – είτε είναι γενετικοί, είτε είναι ο τρόπος που επικοινωνούν οι άνθρωποι, είτε είναι οικονομικά συστήματα. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε στην αρχή της διαφώτισης αυτού, αναπόφευκτα θα συγκλίνουμε σε αυτό το χώρο δεδομένων.
Οπότε δεν θα είναι όλες οι πληροφορίες αξιοσημείωτες. Δεν θα είναι, ας πούμε, το ίδιο καλό το να βάζω μπούρκα στην κόρη μου εκ γενετής, όσο το να τη μάθω να αισθάνεται σιγουριά και να εκπαιδευτεί σωστά στο πλαίσιο που οι άνδρες ποθούν τις γυναίκες. Δηλαδή, δε νομίζω ότι χρειαζομαστε ακαδημαϊκή επιχορήγηση για να πούμε ότι η επιβολή της μπούρκας είναι κακή ιδέα – αλλά σε ένα συγκεκριμένο σημείο θα έχουμε τη δυνατότητα να σκανάρουμε τους εγκεφάλους όσων εμπλέκονται και πραγματικά να τους ανακρίνουμε. Αγαπούν οι άνθρωποι τις κόρες τους το ίδιο μέσα σε αυτά τα συστήματα; Και νομίζω ότι υπάρχουν ξεκάθαρα σωστές απαντήσεις σε αυτά.
Κ.Α: Και αν τα αποτελέσματα δείξουν ότι τις αγαπούν είσαι προετοιμασμένος να αλλάξεις το ένστικτο σου για αυτήν τη κρίση σε ορισμένα από αυτά τα ζητήματα;
Σ.Χ: Σίγουρα, αρχικό ευνόητο δεδομένο, ότι μπορείς να αγαπάς κάποιον στο πλαίσιο ενός συστήματος πραγματικής ψευδαίσθησης πίστης. Οπότε μπορεί να πεις: «Επειδή ήξερα ότι ο ομοφυλόφυλος γιός μου θα πήγαινε στην κόλαση εάν έβρισκε αγόρι, για αυτό του έκοψα το κεφάλι. Και αυτό ήταν το πιο συμπονετικό πράγμα που θα μπορούσα να κάνω.» Εάν ευθυγραμμίσεις αυτά τα μέρη, τότε ναι νομίζω ότι ίσως να αισθάνεσαι το συναίσθημα της αγάπης. Αλλά και πάλι, έπειτα θα πρέπει να μιλήσουμε για την ευημερία σε μεγαλύτερο πλαίσιο. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό, όχι κάποιος που μόνος του εκστασιασμένος κάνει επίθεση αυτοκτονίας σε λεωφορείο.
Κ.Α: Αυτή είναι μια συζήτηση που θα ήθελα πραγματικά να συνεχίσω για ώρες. Δεν έχουμε το χρόνο, ίσως κάποια άλλη στιγμή. Σε ευχαριστώ που ήρθες στο TED.
Σ.Χ: Ήταν πραγματικά τιμή μου. Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα)
AntiChainLetter 