Ο Μισέλ Ονφρέ «λιθοβολεί την ψυχανάλυση», «πυροβολεί τον πατέρα Φρόιντ». Αυτοί είναι ορισμένοι μόνο από τους πρωτοσέλιδους τίτλους που δημοσιεύουν τις τελευταίες μέρες τα σημαντικότερα έντυπα της Γαλλίας («Le Monde», «Liberation», «Nouvel Observateur», «Le Point» κ.ά.).
Η φιλοσοφία και η ψυχανάλυση βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας με ακραίους χαρακτηρισμούς λόγω της κυκλοφορίας, την 21η Απριλίου, του νέου βιβλίου του Γάλλου φιλοσόφου Μισέλ Ονφρέ με τίτλο «Le Crepuscule d’ une idole, l’ affabulation freudienne» («Το λυκόφως ενός ειδώλου, το φροϊδικό μύθευμα») από τις εκδόσεις «Grasset». Ο Ονφρέ, μετά την αποκαθήλωση των μονοθεϊστικών θρησκειών (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ) στο παλαιότερο βιβλίο του «Πραγματεία περί αθεολογίας» (εκδ. «Εξάντας»), αμφισβητεί, τώρα, ηθικά και επιστημονικά τον «πατέρα της ψυχανάλυσης», Σίγκμουντ Φρόιντ.
Η επίθεσή του είναι αρκετά σκληρή. Εξετάζοντας, μέσα από δεκάδες πηγές, τις οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές και επιστημονικές σχέσεις του Φρόιντ, τον αποκαλεί θλιβερό, απατεώνα, ψεύτη, φαλλοκράτη, μισογύνη, ομοφοβικό, συντηρητικό άνθρωπο που κατάφερε να μεταμορφώσει τον εγωκεντρικό και νάρκισσο εαυτό του σε θρύλο. Δεν πρόκειται, όμως, για το λιβελογράφημα ενός φιλοσόφου που θέλησε απλώς να κατατροπώσει μια ιστορική προσωπικότητα. Πρώτα απ’ όλα, για να συνθέσει την ψυχογραφία, όπως ο ίδιος την αποκαλεί, του Σίγκμουντ Φρόιντ, διάβασε και τις έξι χιλιάδες σελίδες των «Απάντων» του και εξέτασε λεπτομερώς την αλληλογραφία του.
Κατά τον Ονφρέ, «η ψυχανάλυση και ο φροϊδισμός είναι προϊόντα λογοτεχνικά. Ιδωμένα μέσα από μια νιτσεϊκή προοπτική συγκροτούν, απλώς, μια φιλοσοφία, η οποία όπως όλες οι φιλοσοφίες δεν είναι παρά η αυτοβιογραφική εξομολόγηση του δημιουργού τους». Συνεπώς η ψυχανάλυση είναι «ένα επιστημονικό πεδίο αληθινό και σωστό στον βαθμό που αφορά αυστηρά τον Φρόιντ και κανέναν άλλον. Βασίζεται στη μεταμόρφωση των ενστίκτων και στις ψυχολογικές ανάγκες ενός δογματικού ανθρώπου, που κατάφερε να παραπλανήσει έναν ολόκληρο πολιτισμό. Οι μηχανισμοί παραπλάνησης, που κατασκεύασε, του επέτρεψαν να παρουσιάσει με αντικειμενικό και επιστημονικό τρόπο μια στενά υποκειμενική πλευρά της βιογραφίας του».
Από την ενδελεχή μελέτη μαρτυριών, κειμένων και σημειώσεων ο Γάλλος φιλόσοφος συμπεραίνει ότι ο «πατέρας της ψυχανάλυσης» δεν κατάφερε να θεραπεύσει κανέναν από τους ασθενείς του. Θεωρεί, μάλιστα, ότι το πρώτο μεγάλο του μύθευμα συνδέεται με τη διάσημη Αννα Ο. Υπενθυμίζει: «Μέχρι σήμερα είναι γνωστό ότι η Αννα Ο. θεραπεύτηκε από το δίδυμο Μπρόιερ – Φρόιντ. Στο περίφημο κείμενό του «η υστερία της Αννας Ο», ο Φρόιντ επανέλαβε ότι η ασθενής έγινε καλά. Αν και σε γράμμα που είχε στείλει στις 5 Αυγούστου του 1883 στην αρραβωνιαστικιά του αποκάλυπτε: «(Ο Μπρόιερ) λέει ότι δεν θα ανανήψει ποτέ και ότι είναι ανεπανόρθωτα κατεστραμμένη». Ο Φρόιντ σε όλη του τη ζωή επέμενε να ψεύδεται και να ισχυρίζεται δημοσίως ότι η Αννα Ο είχε θεραπευτεί. Μπορούμε να διαβάσουμε το ίδιο ψέμα αρκετές φορές σε διάσημα κείμενά του, όπως στα «Μαθήματα εισαγωγής στην Ψυχανάλυση» (1916-17) και στην «Αυτοπαρουσίαση» (1925-26)», τονίζει ο Ονφρέ.
Ο Γάλλος φιλόσοφος αμφισβητεί, επίσης, θεμελιώδεις φροϊδικές θεωρίες, όπως το «Οιδιπόδειο σύμπλεγμα» ή τον «Θάνατο του πατέρα». Δεν μένει, όμως, στην επιστημονική ιδιότητα του ψυχαναλυτή. Εκτείνεται και στις πολιτικές του πεποιθήσεις, υπενθυμίζοντας την ιδιόχειρη, προσωπική αφιέρωση που ο Φρόιντ είχε κάνει στον φασίστα Μπενίτο Μουσολίνι, όταν του είχε χαρίσει ένα από τα βιβλία του.
Την υπεράσπιση του Φρόιντ στη Γαλλία ανέλαβε, με εκτενή άρθρα της στον Τύπο, η ακαδημαϊκός και ψυχαναλύτρια Ελιζαμπέτ Ρουντινεσκό. Σε κείμενο-ποταμό, που δημοσιεύτηκε στο «Nouvel Observateur», δεν διστάζει να φιλοτεχνήσει ειρωνικά το πορτρέτο του Ονφρέ ως «δημιουργού-θεού, ηδονιστή και αυνανιστή». Με προσβλητικά υπονοούμενα, στα οποία προσδίδει και ψυχαναλυτικές ερμηνείες, αποκαθηλώνει, με τη σειρά της, τον φιλόσοφο ασκώντας συνολική κριτική στο έργο και την προσωπικότητά του.
Εγραψε, ανάμεσα σε άλλα πολλά, η Ρουντινεσκό: «Το βιβλίο δεν είναι παρά η προβολή των προσωπικών φαντασμάτων του Ονφρέ πάνω στην προσωπικότητα του Φρόιντ. Επαναξιολογεί το πεπρωμένο των πατεράδων, έχοντας πρώτα απ’ όλα στο μυαλό του τον δικό του. Το βιενέζικο διαμέρισμα του Φρόιντ ήταν, σύμφωνα με τον Ονφρέ, ένας οίκος ανοχής και ο Φρόιντ ένας Οιδίποδας, που το μόνο που σκεφτόταν ήταν πώς να κοιμηθεί με τη μητέρα του, να τυφλώσει τον πατέρα του και να κάνει παιδιά προκειμένου να μπορεί να τα κακοποιήσει καλύτερα. Η αλήθεια, όπως καταλαβαίνετε, ήταν εντελώς διαφορετική».
Η διάσημη ψυχαναλύτρια θεωρεί ότι το βιβλίο του είναι «ένα πυροτέχνημα φτιαγμένο από λάθη και φήμες» και ότι ο συγγραφέας προσέδωσε αξία σε άχρηστες πληροφορίες, που όλος ο κόσμος γνώριζε αλλά δεν ασχολούνταν σοβαρά. Φτάνει στο σημείο να κατηγορήσει τον Ονφρέ ότι παρουσίασε τη φροϊδική ψυχανάλυση «ως μια φασιστική επιστήμη», κινούμενος από αντισημιτισμό. Οργισμένος από τα κείμενα της Ελιζαμπέτ Ρουντινεσκό στο «Nouvel Observateur» ο Μισέλ Ονφρέ της απάντησε μέσα από τις σελίδες της «Le Monde». Εγραψε ανάμεσα σε άλλα: «Η κυρία Ρουντινεσκό χωρίζει την ανθρωπότητα στα δύο: τους Εβραίους και τους αντισημίτες. Καθώς δεν έχω την τιμή να είμαι Εβραίος, πρέπει οπωσδήποτε να είμαι αντισημίτης. Διαλεκτική απαράμιλλη, την οποία διδάχτηκε στη διάρκεια της μακράς θητείας της στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα της εποχής του σταλινισμού…».
Ελευθεροτυπία
AntiChainLetter 